Kompreneble la hiphopa versio neniel atingas la nivelon de la originalo. Sed hiphopo en la 1990aj jaroj ne estis ?enerale malbona, e? inverse: ?uste tiam verki?is kantoj kiel “I Have Peace (On My Mind) de Strike, kiu anka? samplis blankulan muzikon.
Komence de la 1990aj jaroj, ekzistis malmultaj hiphopaj kantoj, kiuj konvinkis min. La vera ek?ato okazis nur fine de la jardeko kun Freundeskreis, Die Fantastischen Vier kaj Jovanotti.
Tamen mi memoras fruajn esceptojn de unuopaj kantoj. Krom de la tri menciitaj grupoj, tio estis I Have Peace On My Mind de Strike, “Tres Delinquentes” de Delinquent Habits kaj e? pli frue “Hip Hop Hooray” de Naughty By Nature.
Jam anta? proksimume 20 jaroj aperis hiphopo kun elementoj de ?azo. “Ring Ring Ring” de De La Soul enhavas belan saksofonon. Mi plej ?atas la version kun longa saksofona solo:
La 2a Junulara E-Semajno (JES) en Burg/Spreewald (Germanujo) regalis min per kelkaj personaj kulminoj, sed la programa kulmino kompreneble estu la silvestra balo!
Vera silvestra bufedo ne estis, sed pli bona vesperman?o, simile kiel dum la Internacia Seminario (IS) 2000/01 en C?haven Cuxhaven. Dum la man?o la Rusoj el Sibirujo disdonis dol?a?ojn, ?ar tiam estis ilia nova jaro. Tre bela gesto! Kelkajn malvarmajn pladojn oni starigis en apuda ?ambro en la ?efa ejo, simile al la pasinta jaro.
Dum la silvestra balo okazis neniuj klasikaj dancoj. La balo mem komenci?is relative malfrue (duonan post la 21a); tamen mi atendintus almena? kelkajn parajn dancojn, e? se mi ne konas ilin.
La vera solena etoso ekestis je la 22a, kiam la Rusoj festis la novan jaron la? Moskva tempo en aparta ?ambro. ?iuj eksterlandanoj estis invititaj. Dum la sekva horo pasis, mi ali?is al la sekva Internacia Junulara Kongreso (IJK) en Kievo, Ukrainujo. Kiam alproksimi?is la nova jaro por Ukrainanoj, mi disdonis grandajn miraklokandelojn. Tio montri?is denove bonega kontribuo al la festo. Homoj ege ?ojis. Kiel mi eltrovis, la Ukraina vino el Jalto gustas same bone kaj dol?e kiel la Marsala-vino el Sicilujo.
Beda?rinde la bala salono suferis de tio, ke multaj homoj estis aliloke. Tial mia konsilo por la sekva fojo estas: Kombinu la Rusan kaj Ukrainan festojn kun la balo, tiel ke ne estas iu stulta fortirado de homoj kaj por ke a?tomate ?iuj estu kune.
?iel ajn kelkaj dancis kaj alproksimi?is la jar?an?i?o la? la loka tempo. Sed ne eksonis “The Final Countdown” de Europe kiel lasta kanto de la malnova jaro – kaj anka? ne “New Year’s Day” de U2 a? kiel unua kanto de la nova jaro a? la unua kanto por la nova jaro en Irlando kaj Britujo! Pluraj homoj poste kritikis tiun rompon de la tradicio. Aliflanke mi ege ?ojis, ke oni konsideras la U2-kanton jam tradicion – mi ja mem ekis ?in!
Por ekscii kiu refoje zorgis pri tio, ke “New Year’s Day” (kutime la versio el la albumo War) eksonis dum la jar?an?i?o, oni nur relegu kion mi skribis pri la silvestra balo dum la unua JES en 2009/10 kaj anta?e dum la Internacia Seminario (IS) en 2008/09, 2007/08, 2006/07, 2005/06, 2004/05 kaj 2003/04. Ofte mi preparis specialan kompaktdiskon por tiu okazo. Kaj la homoj demandas pri la tradiciaj kantoj, se oni riskas ne a?skultigi ilin.
Dum la anta?a nokto mi estis montrinta, kion mi kapablas kiel D?, kaj miaj personaj spertoj estis apena? supertrafeblaj. Tial min ne tro ?enis, kiam ne povis okazi propra D?umado dum la silvestra balo pro teknikaj problemoj. Je la fino Cyrille transprenis kaj mi estis kontenta.
La balon oni interrompis por marmeladumado-sesio, kiu entute da?ris eble kvin minutojn. Kutime mi tute ne ?atas, kiam oni devigas la dancantajn homojn halti kaj spekti, nur por poste peti ilin reeki la dancadon. Kutime tio forpelas la dancemulojn kaj detruas la fluon. ?ifoje tamen la afero estis sufi?e konciza.
Unu amuza situacio, kiun mi memoras: Iom post noktomezo eksonis la Esperanto-regeo “En somero” de Jonny M. Tiam Cyrille (La Pafklik’), Eric Languillat (Inicialoj DC) kaj mi dancis kune kaj improvizis parodion de la teksto.
Mi ankora? dancis longe. Mi iris dormi duonan post la sepa, kiam la diskoteko jam ne plu funkciis. La? tiu mezuro, estis bona silvestra balo, kaj anka? el mia persona vidpunkto, malgra? kelkaj plibonigeblaj partoj, ?i estis sukcesa – kaj tio plej gravas.
Da?re restis io por rakonti pri la 1a Junulara E-Semajno (JES) en Zakopane (Pollando). Ankora? necesas mencii parton de la interesa muzika programo.
Kadre de la 65a Internacia Junulara Kongreso (IJK) en Liberec, krom JoMo kaj Kim J. Henriksen aperis tria muzikisto plurfoje sursceneje, Tone el Brazilo. Mi renkontis lin la unuan fojon dum la Internacia Junulara Semajno (IJS) 2006. ?ifoje li repis dum la tegmenta koncerto de JoMo, la koncerto de Supernova, dum la internacia vespero… mi eble e? ne memoras ?iun okazon.
Li demandis min, ?u li povas uzi mian kanton “Nokta vivo” kiel akompana muziko por sia repado. (La kanto a?skulteblas ?e Ipernity, tie mi anka? ligas al ?iuj enskriboj pri ?i.) Mi jesis, ?ar la kontakto estis pozitiva kaj mi estas scivolema pri la rezulto.
Cetere kelkfoje dum la IJK okazis karaokeo en la trinkejo. Ne multo ?an?i?is kompare al la pasinta fojo dum silvestro: Estis grandparte anglalingvaj kantoj kaj por ?iu, kiu volis partopreni tion, la trinkejo ne estis elteneble brua loko. Mi kantis almena? tri kantojn: “Under The Bridge” de The Red Hot Chili Peppers, “Fly Away” de Lenny Kravitz (denove – multaj el miaj unuaj elektoj montri?is tamen ne estante en la stoko) kaj “All I Have To Do Is Dream” de The Everly Brothers.
Estis iam en 1997 kiam mi ofte veki?is matene kaj la radio a?skultigis tiun kanton. Tiam mi ankora? tute ne ?atis hiphopon. (Die Fantastischen Vier ne estas rekta escepto – ili pli similis al germanlingva popmuziko por mi. La sama validas por Fettes Brot.) Tiun kanton pri paco mi tamen ek?atis. Estis tiu pianoludado (tamen prenita, kiel mi eltrovis nur anta? nelonge, de Level 42: Leaving Me Now), la agrabla, kantita refreno kaj tiu harmoniosento, kiun ka?zas la temo kaj la melodieco.
Estis ?uste tiuj elementoj, pro kiuj mi jarojn poste ek?atis Freundeskreis kaj Jovanotti. Sed e? se tio nur estis du jarojn poste, rerigardante tio ?ajnas al mi kiel du diversaj vivoj. Imprese, kian evoluon oni povas trairi en malmultaj jaroj – anka? muzike.
El la jaro 1999 mi posedas du vinilajn disketojn: Unu estas “Afrob: Reimemonster“, la alia “Freundeskreis: Esperanto. Amba?foje la vinildisko enhavas pli multajn versiojn ol la kompaktdisko. ?iam aparte ?enis min, ke la instrumenta versio de “Esperanto” ne estas sur la KD.
Tamen tio nun ne plu gravas, ?ar mi eltrovis, ke tute ne estas originalo. Estis dum la Internacia Junulara Kongreso (IJK) en Liberec, ?e?ujo, pli precize dum la ekskurso al Prago. Posttagmeze mi promenis, kiam mi subite a?dis de apuda kafeja kanto iun nigrulan kanton, kiu estis io inter hiphopo kaj popmuziko. Mi nur komprenis ion pri “sur miaj genuoj” en la refreno, kiun iu virino kantis. Sed subite trafis min la rekono: Tio estis la muziko de “Esperanto” de Freundeskreis! Kio estis okazinta?
Kiel mi jam promesis hiera?, mi volis skribi pri tio, de kie venas la origina hiphopo-muziko. Kiam mi denove estis hejme, mi faris etan ser?on en la interreto. La originalo estas el la 1970aj (jes, denove!) kaj nomi?as The Main Ingredient: That Ain’t My Style. (Origine mi trovis videon ?e Youtube, sed tiu estis forigita intertempe.)
Anka? la informo pri la alia kanto a?skultinta en Prago ne restis ka?ita longe. Temas pri The 411: On My Knees. (Anka? de ?i mi trovis unue videon ?e Youtube, sed oni malaktivigis spektadon en Germanujo.)
Tion mi eltrovis tra priskripo de video, kiu enhavas erojn de diversaj germanlingvaj hiphopa?oj kaj ?iam tuj poste a?skultigas parton de la origina muziko uzita en ili. Beda?rinde spektado de “sampla?oj uzitaj en germanlingva repo” ne plu eblas rekte en Germanujo, kiel mi jam menciis hiera?. Sed ekzistas eta truko: Se oni metas http://aniscartujo.com/webproxy/ anta? la adreso de la video, ?i montri?as. Anka? eblas simple kopii la video-adreson en la kampo tie. Tamen la trafiko estas limigita nuntempe. La interesa parto de la menciita video komenci?as ?irka? post 1:05 minutoj. Per la sama metodo eblas spekti la duan parton de tiu video-serio.
El la novaj kantoj mi plej ?atas tiun de Freundeskreis, kiu anka? estas la plej frua el la tri. Tamen ?i perdas iom de sia brileco, se oni scias, ke ?ia muziko ne estas memfarita, sed nur samplita.
Mi jam skribis kelkfoje pri kantoj, kiuj prenas elementojn el aliaj kantoj – ofte sampla?ojn, refrenon, bazan melodion ktp., tiel uzante la brilecon de alia a?toro. Intertempe mi trovis multajn pliajn ekzemplojn. Tre bonaj fontoj por tio estas du TTT-ejoj:
Plagiate-Pranger listigas ?iujn le?e kaj morale dubindajn kazojn. Foje aperas aldonaj informoj kaj eksteraj fontoj.
Aliflanke foje tiu reuzado okazas kun permeso (a?/kaj pago) de la origina artisto. Por informi?i pri tio, necesas nur rapida ser?o ?e Coverinfo.
Mi jam kompilis dekojn da kantoj, pri kiuj indas skribi. Hodia? kaj morga? mi tamen volas mencii po unu pli fre?an ekzemplon, pri kiu mi eksciis tra aliaj traviva?oj:
Por mia unua Esperanto-hiphopo (1999), mi uzis instrumentan version de la kanto “Reimemonster” el la sama jaro (MP3-peceto) de Afrob. Pasintfoje mi prezentis tion dum la 50 Internacia Seminario (IS) en Wewelsburg. Post tiu prezentado Carsten Mischke alparolis min. Li menciis, ke la muziko estas jam pli malnova kaj ke oni uzis ?in jam por aliaj kantoj.
Post la somero mi iomete ser?is en la reto kaj trovis la deziratajn informojn. La origina kanto – denove – venas el la 1970aj jaroj: Fania All Stars: Cha Cha Cha (1976).
Oni povas argumenti, ke kompare al la originalo, la hiphopa muziko estas bone rekunmetita. Tamen ?uste tiu kombino jam aperas ?e alia repo: Droopy Eye Crew: Broke Willeez (1997).
Por mi mem tio signifas, ke mi ne bezonas demandi la germanlingvan eldonejon pri la uzorajtoj, sed iun alian, se mi volas surbendigi mian kanton kun tiu muziko. Mi ?iam timis, esti iomete malsprita, farante tion – sed nun mi lernis, ke tio estas kutima inter hiphopaj artistoj.
Pri sampla?oj uzitaj en germanlingva repo informas tre bona video-serio. Beda?rinde Youtube malebligis spektadon en Germanujo mem pro kopirajta baraktado. (La fifama muzikindustrio rebatas.) En la sekva enskribo mi mencios, kiel tamen ?ui la videon, ?ar ?i anka? informas pri la dua kanto, pri kiu mi volas skribi.
Ekzistas interesa anekdoto pri kanto de Nelly Furtado, nome Do It. La?dire la bazo de la muziko estis simple reuzita muzika?o de alia artisto. La popularan kanton oni konas, ?in oni anka? ludas en Esperanto-diskotekoj:
Oni facile rimarkas la elektronikajn elementojn, kiuj sonas iomete malkutime por Nelly Furtado. Sed en peco en la stilo de komputilaj ludoj el la 1980aj kaj 1990aj jaroj, tio estas tute tipa. Acidjazzed Everything estas de Tempest (Janne Suni). Remikso de tiu kanto de GRG (Glenn Rune Gallefoss) la?dire e? pli similas al “Do It”, sed jen la originalo:
Fakte tiu elektronika tuj memorigis min pri malnovaj komputilaj ludoj, kiam mi la unuan fojon a?skultis “Do It”. Mi posedas la diskon Power Game Hits, kiu enhavas interalie Chris Hülsbeck: Shades.
Reuzado de tiuj klare malnovaj elementoj pli ofte okazas. Pasintan jaron, kiam mi feriumus en Kazan (Rusujo), en la a?tobuso iu junulo sonigis hiphopan kanton, kiu bazi?is ?ajne sur iu malnova komputila muziko.
Tiu sceno de trako?atantoj, kiuj produktas kaj inter?an?as malnovstilan muzikon (kaj foje komponas a? komponis ?in por komputilaj ludoj), jam pli frue alportis interesajn aferojn. Anka? Andreas Viklund, kiu kontribuis al la Elektronika Kompilo de Vinilkosmo, venas de tie, se mi ?uste memoras.
“Die Fantastischen Vier”, la plej sukcesa germanlingva hiphopgrupo, publikigis la duan disketon de sia aktuala albumo. Jam kiel ĉe la unua disketo “Ernten was wir säen“, ĉiu el la tri kantistoj repadas po unu strofon. La refrenon de la nova disketo “Einfach sein” kantas Herbert Grönemeyer. La refreno mem “Es könnte alles so einfach sein, ist es aber nicht” (Ĉio povus esti tiom simple, sed ne estas) tre similas al la refreno “Povus esti simple, sed estas ne” de la Persone-kanto “Povus esti simple” de la samnoma albumo.
Ĝis la unua de julio okazis remikso-konkurso pri tiu kanto. Bedaŭrinde mi eksciis pri tio nur fine de junio, do nur restis kelkaj tagoj.
La bona afero konsistis en tio, ke la kvar MP3-dosieroj enhavis vere ĉiujn voĉojn, instrumentojn kaj efektojn de la origina versio. Sen tiu kompleteco, oni ne havas bonan bazon – tutegale, ĉu temas pri kanto de Depeche Mode aŭ Marillion. Aldona facileco montriĝis en tio, ke la MP3-dosieroj enhavis po unu spuron, do la voĉojn, la drumon, la bason kaj la klavaron kun efektoj. Tiel mi ne devis barakti per unuopaj mallongaj samplaĵoj, sed povis rekte kunmeti longajn partojn.
Ĉar la tempo forflugis, mi ne longe pripensis pri la instrumentoj, sed nur uzis la voĉojn. La kanto estas tre rapida por hiphopa kanto – 147,1 batoj minute! – tial la unua ideo estis, fari tre malrapidan version por krei maksimuman diferencon al la originalo. Krome mi ne intencis verki ion tute novan el la nenio, sed reuzi ekzistantan muzikaĵon de mi. La unua kandidato, la nova versio de mia acidĵaza peco “Nokta vivo”, montriĝis ankaŭ la plej taŭga. Mi uzis la diversajn instrumentojn je aliaj lokoj, sed principe konservis la karakteron de la kanto. Ĝustatempe mi finis la remikson kaj sendis ĝin al la radio, kiu organizis la konkurson.
Poste daŭris preskaŭ unu monaton, ĝis mia remikso aperis en la reto. Sed nun la verko aŭskulteblas sur la paĝo kun mia remikso (“de Gunnar Fischer“, la 29a de supre, maldekstre). Aktualigo: Ankaŭ eblas rekta ligo al la MP3-dosiero.
Foje la interreta videoarĥivo youtube.com donas respondon, kie ĉiuj aliaj fontoj ne sukcesis. Jam ekde monatoj hantis min vaga suspekto, sen ke mi povis konkretigi aŭ malpruvi ĝin.
Ĉio komenciĝis en junio, dum mi atendis ĉe benzinejo en la aŭto de kolego. En la radio oni ludis novan version de malnova Phil-Collins-kanto. Kutime tiuj hiphopaj ŝtelaĵoj ne interesas min. Sed la laŭtparoliloj de la aŭto, kiuj aparte fortigis la bason, kaj la ĉirkaŭa sono helpis kapti mian atenton pro speciala detalo:
Tiun bason kaj tiun drumon, kiuj estis aldonitaj al la kanto, mi konis! Mi havis ilin (aŭ almenaŭ tre similajn versiojn) sur unu el miaj samplaĵo-kompaktdiskoj, pli precize hiphopa KD, parto de la profesia eldono de la programo, kiun mi uzas por fari samplobazitan muzikon. Fakte nur tri monatojn antaŭe mi estis kreinta demoversion kun tiuj samplaĵoj kaj gitaro kaj baso el la kanto “La longa vojaĝo” de Thierry Faverial!
Kaj nun mi aŭskultis tiun ritman parton kune kun “In the Air Tonight”, mola popmuzikaĵo kun tre ŝveba karaktero, kiu origine tute ne posedas tiom fortan hiphopan sonon. Tial des pli elstaris por mi la simileco de la novaj elementoj kun miaj hiphopaj samplaĵoj. Nun mi ankaŭ komprenis, kial la KD enhavis tiom multajn similajn drumajn samplaĵojn kaj fortan bason, sed apenaŭ iun melodian parton: Por la melodio en la realo oni uzis alian kanton.
Bedaŭrinde oni ne menciis la nomon de la artisto en la radio, kiu faris tiun novan version. Tiel mi iomete forgesis pri la tuta afero, kvankam ĝi ŝajnis al mi esplorinda.
Dum la lasta nokto de la IJS 2006 mi ankoraŭ teumis en la gufujo. Tiam eksonis diversaj kompaktdiskoj de la Kuschelrock-serio, kiujn mi estis aĉetinta por amikino kaj kunportinta al Hungario. Subite mi rekonis la kanton en la malantaŭo – estis ĝuste tiu kanto, kies artiston mi ne sciis! Kaj la KD kuŝis dum monatoj en mia loĝejo, sen ke mi rimarkis tion, ĉar mi ne aŭskultis tiujn kompaktdiskojn. Ekde tiam mi sciis, kiel ekscii la nomon de la artisto.
En januaro, kiam mi gastis ĉe mia bona amiko Holger, mi provis denove aŭskulti tiun kanton tra la interreto. Bedaŭrinde nia serĉo ne estis sukcesa. Poste mi eltrovis, kial tio okazis: La nova versio nomiĝas “In the Air Tonite”, do havas alian skribmanieron. Tio evidente malhelpas trovadon.
Sed mia malkovro de youtube.com kiel fonto por popmuzika kleriĝo finfine faris la decidan diferencon. Tie mi povis aŭskulti la kompletan kanton kaj ricevis la konfirmon, ke miaj oreloj kaj mia memoro ne trompis min.
La samplaĵoj uzitaj ne estas ekzakte la samaj, sed sensacie similsonaj. Mi ĝojas, ke mi post tiom da tempo povis solvi tiun demandon!